Eenvoud is niet simpel - Paasblog 2015

De Tuin

Een morgen ben ik zeer vroeg opgestaan

en zie de bloemen, halmen, grassen staan

in een zo helder eigenaardig licht

of zij daar nog niet lang alleen zo staan

maar iemand juist van hen was heengegaan,

zo, als men in gezelschap binnentreedt

in stilte, en weet dat er gesproken was.

Het is of er een engel op dit gras

getreden is en juist verdwenen is

zodat nog alles luistert naar zijn tred

en halmen, grassen staan nog in gebed.                     J.W.F. Werumeus Buning

Pasen mag dan het feest zijn van de overwinning op de dood. Het is allesbehalve een triomfantelijk feest. De triomftocht van de week ervoor (Palmpasen) is immers enkel buitenkant gebleken. De overwinning die met Pasen wordt gevierd is een overwinning zonder trots, zonder slingers, zonder loftrompetten. In eerste instantie zien wij niet meer dan een leeg graf. En toch voel je dat hier iets gebeurd is dat bijzonder is. Werumeus Buning had het niet mooier kunnen verwoorden:

Het is of er een engel op dit gras

Getreden is en juist verdwenen is

Zodat nog alles luistert naar zijn tred

En halmen, grassen staan nog in gebed.

Het is een overwinning van eindeloze eenvoud. Een stilte die nog natrilt van het wonder dat daar is geschied. De bloemen, de halmen en de grassen staan er net als altijd, maar ze krijgen ineens een andere betekenis. Ze verwijzen naar een andere werkelijkheid. Er is iets gebeurd, waardoor het gewone zo mooi wordt, zo wonderbaarlijk. Je moet er haast wel stil van worden.

Verlangen naar eenvoud

Het lijkt wel of in deze tijd het verlangen naar de eenvoud weer een beetje terugkomt. Het leven is heel complex, daar lijken we niet veel aan te kunnen doen: de wereld komt onze huiskamer binnen, zelf vervullen we verschillende rollen in verschillende situaties en moeten we ons zelfstandig over van alles en nog wat een mening vormen.

Mensen lijken er meer en meer naar terug te verlangen, naar een eenvoudiger leven. In de kunst zag je dat verlangen aan het einde van de 20e eeuw terug in het minimalisme: een poging om de dingen tot hun eenvoudigste vorm te herleiden.

Gist groeit

In het Joodse Paasverhaal wordt de eenvoud gesymboliseerd in het brood, de matses. Ongezuurd, ongegist brood. Joden beleven deze uittocht uit Egypte ieder jaar weer tijdens het Pesachfeest. De weken voor de Pesach wordt alles wat gedesemd is uit het huis verwijderd: een voorjaarsschoonmaak vindt plaats. Dat verwijderen van het gist heeft, naast de historische betekenis van herdenken ook nog een andere betekenis.

Gist maakt dat het brood groter wordt, zichzelf als het ware opblaast. Het groeit, heeft ontwikkelingskracht, net zoals het Bijbelse beeld van Egypte: het land van de economische groei, waarbij de humaniteit het moest ontgelden (de farao liet grote piramides bouwen ten koste van het leven van de slaven).

Sommige Joden maken er –samen met hun kinderen-  op de eerste avond van het zeven dagen durende Pesachfeest, op Seideravond, een spelletje van. De kinderen verstoppen broodkruimels in het huis en de vader moet ze opzoeken met behulp van het  ‘warm’ en ‘koud’ roepen van de kinderen. Alle kruimels worden bij elkaar gevoegd en in een lapje gebonden, en dan wordt het hele pakketje verbrand. Daarbij wordt gezongen: ‘Alle zuurdeeg die is achtergebleven, ongezien en niet verwijderd, moge als niets zijn, en niet meer gelden dan het stof van de aarde’.

Eenvoud: kenmerk van de meester

Eenvoud is niet hetzelfde als simpel. Bomans zei dan ook heel treffend: ‘Eenvoud is niet het kenmerk van de beginner. Het is de duur bevochten stempel van de meester’. Eenvoud heeft te maken met levenskunst, met trouw zijn aan je innerlijk.

Jezus was trouw aan die stem die van binnenuit kwam. Hij liet die horen, ook waar dat niet gewenst was. Hij gehoorzaamde aan dat innerlijke geluid, al moest hij dat met de dood bekopen. Hij was zo geworteld in die Bron die van binnenuit kwam, dat hij daardoor onafhankelijk werd van de goedkeuring van mensen. Hij liet zich niet door hen bewieroken en door hun afwijzing of verloochening liet hij zich ook niet weerhouden te weg te gaan die hij voelde te moeten gaan. Tegen alle sociale conventies in ging hij om met wat in die tijd het ‘uitschot’ van de samenleving genoemd werd. Hij is zo gewoon gebleven die Koning van de Joden. Eerst wordt hij geboren in een stal, omgeven door eenvoudige herders. En dan, na de kruisiging, op Paasmorgen is daar dat lege graf.  Geen pelgrimsoord, waar mensen hem kunnen verheerlijken, maar een leeg graf.

Van ingewikkeld tot ont-wikkeld

En in dat graf  ziet Petrus alleen nog maar de zwachtels, de linnen doeken. Theologen hebben dat altijd als bewijs gezien van de opstanding van Jezus, want als Jezus uit zijn graf gestolen zou zijn, dan zou men niet die doeken er eerst afgehaald hebben; die waren immers geld waard en ze waren vanwege de zalving ook nog eens moeilijk los te maken.

Persoonlijk zie ik de windsels als een mooi symbool dat de boodschap van de eenvoud kracht bij zet. Bij de geboorte werd

Jezus gewikkeld in doeken, moest hij het leven van ingewikkeldheid binnengaan, maar bij zijn overlijden bevrijdt hij zichzelf daarvan. Hij is niet langer ingelijfd in het aardse leven, maar is er aan ontstegen. Hij is niet langer gewikkeld, verwikkeld in de aardse kringloop van leven en sterven, maar heeft deze kringloop ont-wikkeld, ontward. Niet alleen door zijn sterven, maar ook door de manier waarop Hij geleefd heeft.

En wij? Wij kunnen allemaal onze windsels van ons afwerpen als wij ons niet door angst, maar door vertrouwen laten leiden, en de weg terug gaan naar de oorsprong, naar de een-voud van het leven.

Een een-voudige en gezegende Pasen gewenst!