Lachen en liepen in één buultjen

De maond meert is ‘enuumd naor Mars. En dan bedoel ik niet de sukela-repe veur a-j flinken smacht hebt. Mars was oorspronkelijk de Romiensen god van de vruchtbaorheid en de beschermer van de beeste. Pas later -toen ‘e samen begon te vallen met de Grieksen god Ares- toen wier ‘e ok oorlogsgod. Meert zol een goeien maond waen um ‘nen oorlog te beginnen. Dus wat aanvankelijk zuute begon krig hier een wrangen of bitterzuuten bi’jsmaak. Meert is dan ok van oldsher een maond van dubbelheid. De andere benamingen veur meert laot dat zien: ‘t Is de lentemaond, maor ok de maond van de bu-jen. Met ‘t eerste bu-w umsgeliek wat bli’jer dan met ‘t tweede, al levert die meertse bu-jen uutend-lijk wel völle gres op (is mi’j verteld).

Meert is de derde maond. In de Joodse mystiek wördt ‘t getal ‘dri’j’ ezien as ‘t getal van de uutersten. Op d’n derden dag bunt de twee beume in ‘t paradies onstaon: de laevensboom en de boom van de kennis van goed en kwaod. In de biebel zie-j dat dubbele slagmaols verschienen bi’j de ‘dri’j’.  Zo hebt wi’j de aertsvaders Abraham, Isaäk en Jakob. Jakob, ‘nen derden, is van ‘nen tweeling. Dus dubbel. (Veur de kenners: ok in de dierenriem is Tweelingen ‘t derde teken.) Daornaost hef ‘e ok nog es twee namen: Jakob en Israël; twee vrouwen: Rachel en Lea en twee dienstmeikes: Bilha en Zilpa. Dat dubbele in zien laeven uutert zich in nogal wat stried.

De verschillende dage van de wekke wordt in de Joodse mystiek op een bepaolde maniere in-edeeld. De eersten dag is de dag van ‘t mannelijke, de zonne, van ‘t eeuwige en van gold. De tweeden dag is de dag van  ‘t vrouwelijke, de maone, ‘t tiedelijke en van zilver. De derden dag -dinsdag- is ‘nen dag van ‘t kind. ‘t Kind hef wat met-ekregen van zowel zien vader as van ziene moeder en mot leern laeven met die tegenstellingen in zich. ‘t Metaal dat ‘nen derden dag (en ok ’nen derden maond) hef met-ekregen is iezer. Van iezer wier’n zweerde ‘emaakt um met te strieden.

Juust op de derden dag wördt er in de Joodse traditie vake ‘etrouwd. De gedachte daorachter is dat ‘t onzen opdracht is um tegenstellingen te verbinden. De Germanen sprakken op dinsdag recht in ‘t ‘ding’ (een vergadering van ‘t volk). Eén van die plaatsen waor dat gebeurn was in ‘t Achterhoekse Dinxper (Dinxperlo). Bliekbaor kump ‘t er op d’n derden dag op an. As in  het biebelboek Jesaja recht wördt ‘esprokken dan krig ‘t oorlogsmetaal van ‘nen derden dag een anderen bestemming: ‘Hie zal recht sprekken tussen de völker, völle staerke naties terechtwiezen. Dan zölt  ze van eure zweerde ploegiezers maken en van eure speren maakt ze zich zichten. Gin volk zal maer ‘t zweerd opkriegen tegen ‘n ander volk. Gin mense zal nog wetten wat oorlog is. Kom, huus van Jakob, lao-w gaon laeven in Zien lecht.

Christenen ziet in den kearl waoraover hier ‘esprokken wördt Jezus. In dizze periode laeve wi’j toe naor Paosen. ‘t Feest waorin de tegenstellingen tussen laeven en dood deur Um -ten derden dage- wordt aoverbrugd. Waorin geluk en verdriet niet meer tegenstriedig bunt an mekare. Waorin de stried is aoverwonnen en wi’j in innerlijke vrae könt laeven. Angezien meert ok de dialectmaond is mos ik denken an een mooien uutdrukking van mien aovergrootmoeder. ‘t Is wat uut de tied ‘eraakt, maor nog altied mooi:  ‘lachen en liepen in één buultjen’. (Lachen en huilen tegelijk). Daor, waor wi’j kleine of grote tegenstellingen bi’j mekare wet te brengen in één buultjen, bu-w al aardig op weg naor Paosen. 

Netty Hengeveld


Netty Hengeveld is theoloog en eigenaar van Lieve tied, bureau voor religieuze en rituele dienstverlening met aandacht voor de Saksische spiritualiteit en streektaal. Zie ook www.lievetied.nl of www.lievetijd.nl